ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΗ ΚΟΥΝΕΛΗ ΣΤΗΝ 71η ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΒΛΑΧΕΡΝΑΣ

Γιορτάζουμε σήμερα την 71η επέτειο του Ολοκαυτώματος της Βλαχέρνας, του Μπεζενίκου δηλ., όπως ήταν η τότε ονομασία του χωριού που κάηκε. Οι επέτειοι είναι μνήμη, μνήμη σε ό, τι αξίζει να διασωθεί από την συλλογικότητα των εθνών, ψηφίδες γεγονότων υψίστης σημασίας, αναμφιβόλου αξίας, παραδειγμάτων προς μίμηση. Οι ελληνικές επέτειοι–στην συντριπτική τους πλειοψηφία–είναι μνήμη μιας αφήγησης ιστορίας των αδυνάτων. Αγώνων αδυνάτων, σφαγών αδυνάτων, χαμένων πατρίδων, προσπάθειας αδυνάτων σε μια φτωχή και μικρή το δέμας χώρα, αλλά στις οποίες εμφιλοχωρεί περίσσευμα ιστορίας, πολιτισμού και υπέρβασης.

Τι συνέβη στην Βλαχέρνα τον Ιούλιο του ’44 λοιπόν και στέκουμε εμβρόντητοι ενώπιον της επετείου 71 χρόνια μετά, πέραν των γνωστών γεγονότων, της επιθέσεως δηλ. δυνάμεων του ΕΛΑΣ σε γερμανική πομπή επίλεκτων ειδικών δυνάμεων άνω των 100 ποδηλατιστών, που είχε ως συνέπεια 28 νεκρούς Γερμανούς και πολλούς τραυματίες, την επιστροφή των γερμανικών δυνάμεων και την αυθημερόν πυρπόληση του χωριού, και την μετά δυο ημέρες επίθεση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ σε γερμανική πομπή, με αποτέλεσμα βαριές γερμανικές απώλειες με 54 νεκρούς Γερμανούς; Ποιος καλός άνεμος μνήμης φυσά να ξορκίσει τον καυτό–στην κυριολεξία Ιούλιο του ’44, τινάζοντας τα αποκαϊδια και τις στάχτες των ερειπίων για να εμφανιστούν οι ηρωϊκές πράξεις, η υπέρβαση;

Οι Ναζί είναι η 1η απάντηση. Η έλευση του ερέβους στη χώρα.

Ξέρετε υπάρχει μια τομή στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο, που έκαναν ιστορικά οι Ναζί. Έως τότε είχαμε και πολλούς πολέμους και πολλούς νεκρούς αναμφίβολα και αγριότητες αναμφίβολα. Ο πόλεμος της αποικιοκρατίας είχε επίσης θύματα, ίσως και περισσότερα από τα 12.000.000 νεκρούς των ναζί. Η διαφορά είναι πως στον β΄ παγκόσμιο πόλεμο το δίκαιο του πολέμου, που καθόριζε τα έως τότε δικαιώματα και υποχρεώσεις των εμπολέμων παύει να ισχύει. Ο πόλεμος μεταξύ των εμπλεκομένων, που ήταν έως τότε ένας νομιμοποιημένος πόλεμος παύει να υπάρχει! Όλη η ιεράρχηση της έως τότε ηθικής σωριάζεται σαν μια στίβα χαρτιά!
Πως; Μέσα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, όπου συντελείται ένα πείραμα ολικής κυριαρχίας. Εκεί δεν έχουμε δολοφονίες ανθρώπων, αλλά όπως χαρακτηριστικά ονομάστηκε: Ένα πείραμα θανάτου του ανθρωπίνου υποκειμένου. Ένα πείραμα αποδόμησης της ανθρώπινης προσωπικότητας. Εκεί δεν φυλακίστηκαν και δεν πέθαναν αντίπαλοι στρατιώτες, αλλά μη αρεστές κατηγορίες πληθυσμών, άνθρωποι που δεν πληρούσαν τα βάρβαρα ψυχικά κριτήρια ενός καθεστώτος. Η τεχνολογία της εποχής επιστρατεύτηκε για να σκοτώσει ένα τύπο ανθρώπου. Εκεί δεν συντελέστηκε απλώς φόνος, αλλά ο εξανδραποδισμός του ανθρωπίνου υποκειμένου. (Στέφανου Ροζάνη–εισαγωγή στην ηθική. Διαλέξεις στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, 2014-2015). Χωρίς την τεχνολογία δεν θα είχαμε το Άουσβιτς. Εκεί συντελέστηκαν μια σειρά από απάνθρωπα πειράματα, την γεύση των οποίων πήραμε με τις επιστήμες της ευγονικής, της ευθανασίας, το πλούσιο υλικό χρήσης της ανθρώπινης ψυχής που βρίκσεται σήμερα στη διάθεση και στην υπηρεσία των μεγάλων γερμανικών εταιριών (Ζίμενς).

Για να καταλάβετε τι εννοώ με την έννοια «αποδόμηση της προσωπικότητας», σκεφτείται λίγο πως νοιώσαμε λίγες μέρες πριν, με τα γεγονότα της Συμφωνίας, (όπου κατά την γνώμη μου έγινε μια συντεταγμένη απόπειρα αποδόμησης του ελληνικού λαού), ιδιαίτερα στο χρόνο που προηγήθηκε αλλά και κατά την διάρκεια της μακράς νύχτας της συμφωνίας. Το χάος και ο φόβος διείσδυσαν μέσα μας, πριν την πραγματική επέλευση των δεινών και της χρεοκοπίας… Η 2η εισαγωγή των Ναζί στην ιστορία είναι η κατασκευή της συλλογικής ευθύνης. Η συλλογική ευθύνη αποτελεί την αιτία και της καταστροφής του χωριού. Στην επίθεση κατά του γερμανικού στρατού-όπως συνέβη στην Βλαχέρνα, δεν τιμωρούνται οι επιτιθέμενοι στρατιώτες, αλλά το σύνολο του εγγύς πληθυσμού. Έτσι μια σειρά από Ολοκαυτώματα έλαβαν χώρα σε εκατοντάδες ελληνικά χωριά, μικρά παιδιά εκτελέστηκαν, μανάδες με το βυζί στο στόμα του μωρού, υπερίληκες, εν γένει άνθρωποι που φύσει και θέσει δεν θα μπορούσαν να εμπλακούν σε πολεμική ή επιθετική συμπεριφορά. (Ενδεικτικά την περίοδο του Αυγούστου του 1944, και λόγω της απαγωγής του στρατηγού Κράιπε η Γερμανική διοίκηση Κρήτης διέταξε την εκτέλεση των ανδρών όλων των περιοχών από όπου…πέρασε ως αιχμάλωτος ο υποστράτηγος, στην προσπάθεια διαφυγής).
Στο πίσω μέρος όμως των ναζί, της ιδεολογίας τους και του φοβερού στρατού τους στέκει κάποιος, σιωπηλός, ένας λαός που στηρίζει κάτι, που δεν το διανοείται, αλλά το στηρίζει. «Οι πρόθυμοι», όπως ονομάστηκαν. Ομιλώ βέβαια για τον γερμανικό λαό.

Ας επανέλθουμε όμως στο ερώτημα μου: Τι συνέβη στην Βλαχέρνα τον Ιούλιο του ’44 λοιπόν και στέκουμε εμβρόντητοι ενώπιον της επετείου 71 χρόνια μετά;

Οι Έλληνες είναι μια 2η απάντηση.

Η άφιξη του παντοδύναμου γερμανικού στρατού και η συνάντηση των ελλήνων κατοίκων του χωριού μας μαζί τους για την ακρίβεια. Η συνάντηση των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, των ατάκτων ελλήνων με τον διαβόητο και τρομερό γερμανικό στρατό. Όπως λέει ο σημαντικός διανοούμενος φιλόλογος Βασίλης Κουτσούγερας: «Το Έθνος αίφνης εγείρεται και χειρονομεί να εκτινάξη, εξωθείται εις την έκτακτον επίδοσι…και εκεί εντέλει», όπως σημειώνει «επιτελείται ένας βιολογικός καθαρμός, μια βιολογική ανανέωσις. Σαν ύψιστη έκτακτη μορφή δοκιμασίας αποσαφηνίζει την βιολογική αναγκαιότητα της φυλής. Το ογκώδες, το ξηρόν δέος εκχερσώνει τον ύπνον, ερεθίζει χωρίς έλεος την εγρήγορσι, και με φρενιτιώδη μελέτη των ημερών μηχανάται οδούς και υπερβάσεις πάνω από άνανθο χάσμα του σεισμού».
Και αντιστάθηκε ο λαός μας, μηχανεύτηκε, ερεθίστηκε, υπερέβη τα όρια του. Αντιστάθηκε γενναία! Απερίσκεπτα; Απαντούμε ναι. Ακραία συχνά; Απαντούμε ναι. Ματαιοπονούσαν, όλοι αυτοί αντιστεκόμενοι; Απαντούμε όχι!

Αλλά ας επανέλθουμε όμως στο ερώτημα μου: Τι συνέβη στην Βλαχέρνα τον Ιούλιο του ’44 λοιπόν και στέκουμε εμβρόντητοι ενώπιον της επετείου 71 χρόνια μετά; Γιατί μου φαίνεται ότι αυτά που απαντήθηκαν δεν επαρκούν…

Το χρέος αυτής της χώρας, είναι η 3η απάντηση.

Τα τραγικά πλήγματα, που επέβαλε βίαια στον καθένα πολίτη αυτής της χώρας ο ναζισμός, δεν ήταν μόνο προσωπικά αλλά και πλήγματα στη χώρα. Κανείς δεν αποζημιώθηκε για τις υλικές ζημιές και την βλάβη που υπέστη από τους ναζί, αλλά ούτε άφησε την μνήμη του έρμαιο στην οδυνηρή συνάντηση μαζί τους. Βγήκαμε νικητές στην μάχη κατά του ναζισμού, πλην με εκατοντάδες χιλιάδες θύματα, περίπου 750.000 Έλληνες…
Οι ναζί σημάδεψαν εκτός από τις δικές τους ζωές των ανθρώπων του ’40 και τις δικές μας ζωές, τις ζωές της γενιάς μου, κι έχουν μερίδιο ευθύνης στην σημερινή κατάσταση της χώρας, αφού οι συνέπειες που προκάλεσε η απόπειρα επιβολής του ιδεώδους τους ευθύνεται και για πολλές και μεγάλες οικονομικές (με την καταστροφή των δικτύων και των τεχνικών υποδομών του τόπου), φυσικές και κυρίως ανθρώπινες καταστροφές που προκάλεσε ο πόλεμος τους, εξέθρεψε μάλιστα τονν εμφύλιο, την πολιτική αστάθεια, καθώς και το μεγάλο κύμα της μετανάστευσης που ακολούθησε και έπληξε τη χώρα αμέσως μετά τον πόλεμο.
Ο πόλεμος αυτός μας στέρησε ανεπιστρεπτί την γνωριμία και την εντεύθεν παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων άλλων Ελλήνων, που χάθηκαν βίαια και πρόωρα, εξαθλιωμένοι από πείνα, από βασανιστήρια ή σκοτωμένοι από σφαίρες, παίρνοντας μαζί τους στον αγύριστο το σφρίγος, τις ικανότητες και το θάρρος που σίγουρα διέθεταν και που τόσο χρειάζεται πάντοτε ένας τόπος για ν’ αναπτυχθεί και να προκόψει. Όπως καταλαβαίνετε, κάποιες από τις οδυνηρές συνέπειες της απόπειρας επικράτησης του ναζισμού που συνόδευσαν 70 χρόνια πριν την εισβολή των χιτλερικών στρατευμάτων στην Ελλάδα εξακολουθούν να παραμένουν και φαίνεται ότι θα εξακολουθούν να βασανίζουν και επόμενες γενιές.

ΤΟ ΣΗΜΕΡΑ.
Δεν είμαι σίγουρος, αλλά νομίζω, ότι ποτέ έως σήμερα δεν είχαμε μια τόσο κοντινή με την σημερινή πραγματικότητα της χώρας επέτειο.
Μια επέτειο που ξαναθέτει στο τραπέζι την βιαιότητα της επιβολής, την δοκιμασία της δημοκρατίας μας, μέσα από την οριακότητα των Ναι και των όχι, που πρέπει ή δεν πρέπει να διατυπωθούν αυτή τη φορά προς τους δανειστές της χώρας.
Μια επέτειος, όμως από τις στάχτες του Μπεζενίκου, μόνο με σύνεση μπορεί να απαντά.
Μια επέτειος από τις στάχτες μόνο με ιερότητα μπορεί να δίνει απαντήσεις.
Μια επέτειος όμως του καμένου χωριού μόνο με οργάνωση και δουλειά μπορεί να απαντά.
Όπως φτιάξαμε τα καμένα σπίτια μας στη Βλαχέρνα, έτσι πρέπει να φτιάξουμε τη χώρα ξανά. Και πρέπει να μετέχουμε όλοι. Με την μεθοδολογία του ακολουθήθηκε στον Μπεζενίκο: Οι μαστόροι να φτιάξουν τα δικά τους σπίτια, μετά να φτιάξουν τα σπίτια του γείτονα και μετά του συγγενή τους, και τα ανήλικα ορφανά ακόμα να πάρουν το πιλοφόρι στον ώμο, να φτιάξουν κι αυτά ότι μπορούν από το δικό τους ερείπιο…
Κι ας έχουμε κατά νού ό,τι όταν ο ισχυρός προχωρά κατά το μέγεθος της ισχύος του, ο αδύνατος υποχωρεί κατά το μέγεθος της αδυναμίας του, όπως σοφά μας διδάσκει ο Θουκυδίδης.
Την ανοικοδόμηση αυτή την οφείλουμε πρωτίστως στους νεκρούς μας. Νεαρά παιδιά που δεν παντρεύτηκαν, δεν χάρηκαν, δεν έζησαν την πληρότητα της ζωής, αλλά χάθηκαν πρόωρα προς χάρη της πατρίδας και της ανεξαρτησίας. Ξάσπρισαν τα κόκκαλα τους στα καταράχια, λαβωμένα με ένα παλιοπαλτούλι κατατρυπημένο από τις σφαίρες, σαν τους Μπεζενικιώτες αμάχους: Kουτσούγερα Θεόδωρο, Κουτσούγερα Βασίλειο, Κουτσούγερα Τάσο, Κουτσούγερα Γιώργο, Λολώνη Δημήτρη, Αποστολόπουλο Αρ, Κατσούλη Τρύφωνα, Κουνέλη Φώτη, Τζιώλα Αναστάσιο, ή τους άξιους και ηρωϊκούς μαχητές Κολλίτζα Ντίνο, Καρούντζο Γιώργη, Λολώνη Βαγγέλη και Πανούση Γιάννη, τους κατατρεγμένους συγγενείς, τα ορφανά, τα διαλυμένα κι ερειπωμένα σπίτια…

Η μνήμη των νεκρών όμως δεν είναι κενή. Δεν είναι παρέλαση χωρίς νόημα. Ας ακούσουμε τη φωνή του ποιητή: Ξένε που ήρθες στα μέρη μας σαν άρπαγας και σαν καταχτητής μάθε πως εδώ είναι μέρη ιερά. Μάθε ακόμα πως: «Όποιος ναούς, τεμένη, όποιος τους τάφους των νεκρών ρημάζει, στο μέλλον σύντομα θα ρημάξει κι αυτός …», όπως λέει ο δικός μας ποιητής ο Ευριπίδης στις Τρωάδες.
Ας διδαχθούμε. «Οι νεκροί μπορούν να διδάξουν. Είναι σοφοί!», λέει ο Βασίλης Κουτσούγερας, «έχουν ότι δεν έχει κανείς μας: την γνώσι του θανάτου, όλοι τους σχεδόν νέοι, ήρεμοι, καθώς όταν ήρθαμε, ακύμαντοι θα παρακολουθούν το μάταιο βήμα μας, με την γαλήνη της έσχατης συνέσεως, με την θεία ειρωνεία, με ευπρέπειαν χιλίων θανάτων και εκείνο το βλέμμα των που δεσμεύει κάτι από την τρυφερή και θεσπέσια ευγένεια του πένθους και κάτι από την μεγαθυμία της αιωνιότητος…».

Οφείλουμε λοιπόν στους νεκρούς αυτούς την μνήμη και την σκέψη μας, όπως οφείλουμε επίσης στα δικά μας παιδιά, στις γενιές που έρχονται να παραδώσουμε μια χώρα καλύτερη απ’ αυτή που παραλάβαμε, για να ζήσουν σε συνθήκες καλύτερες από τις δικές μας ζωές, όχι μόνο υλικά, αλλά κυρίως πνευματικά και ηθικά.

Αιωνία η μνήμη των νεκρών μας.
Ζήτω η Εθνική Αντίσταση.