Η ομιλία για τον Εορτασμό της 78ης επετείου του Ολοκαυτώματος της Μαρτυρικής Βλαχέρνας από τα Γερμανικά στρατεύματα κατοχής.

Τον πανηγυρικό της ημέρας για την επέτειο του ολοκαυτώματος εκφώνησε ο συμπατριώτης μας δάσκαλος (στην Κύπρο)  Βασίλειος Ανδρ. Πανούσης.

Αξιότιμοι προσκεκλημένοι, αγαπητοί συμπατριώτες και συμπατριώτισσες, φίλοι και φίλες της Βλαχέρνας,

Κάτω από τον επιβλητικό βράχο του χωριού μας, το κάστρο Μπεζενίκος, συγκεντρωθήκαμε εδώ σήμερα για να αποτίσουμε τον ελάχιστο φόρο τιμής που πρέπει σε όσους πολέμησαν για να αποτιναχθεί ο ζυγός της Κατοχής από τη χώρα μας και σε όσους αναίτια έχασαν τη ζωή τους κατά το ολοκαύτωμα του χωριού μας. Συμπληρώνονται φέτος 78 χρόνια από τις μέρες εκείνες όπου η Βλαχέρνα έγραψε τη δική της σελίδα στο βιβλίο της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας. 

Ας μεταφερθούμε τώρα στην εποχή εκείνη να μελετήσουμε τα γεγονότα από την αρχή.

Η Ελλάδα μας όπως και  ολόκληρος ο κόσμος βρισκόταν στη δίνη του βιαιότερου πολέμου που έχει βιώσει ποτέ η υφήλιος, του Β΄ παγκοσμίου πολέμου. Η χιτλερική Γερμανία αμφισβητώντας την ελευθερία και ανεξαρτησία των λαών, προσπαθεί με τη βοήθεια των συμμάχων της να κυριαρχήσει παντού. Τα ευρωπαϊκά κράτη το ένα μετά το άλλο παραδίδονται μη μπορώντας να αντισταθούν στην υπεροχή των όπλων των ναζί. Η μικρή μας πατρίδα αντιστάθηκε με όλη της τη δύναμη στις φασιστικές ιταλικές δυνάμεις, στο τέλος όμως λύγισε κάτω από τη διπλή εισβολή των δυνάμεων του άξονα. Η Ελλάδα της ελευθερίας, της δημοκρατίας, του πολιτισμού, βρέθηκε κατακτημένη από τις λεγεώνες των βαρβάρων.

Μνήμες από παλιότερες υποδουλώσεις ξανάρθαν στη μνήμη του λαού μας. Τα πάντα τα ΄σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά. Φτώχεια, πείνα, εξαθλίωση κυριαρχούσαν σε κάθε γωνιά της χώρας. Ο σκλαβωμένος όμως Έλληνας αρνείται να υποταχθεί στον νέο κατακτητή και μέσα του γεννιέται η αντίδραση, η αντίσταση κατά των καταπατητών της διεθνούς νομιμότητας. Επάνω στα βουνά συγκροτούνται αντάρτικες ομάδες με σκοπό να πολεμούν και να παρενοχλούν τον εχθρό στήνοντας ενέδρες, σαμποτάζ και ότι άλλο θα μπορούσε να τους προκαλέσει αναστάτωση και ταλαιπωρία. Οι Γερμανοί απαντούν με συλλήψεις, βασανισμούς, εκτελέσεις, ολοκαυτώματα καταπατώντας κάθε ίχνος δικαίου και ανθρωπιάς. Έχοντας στο πλευρό τους προδότες και δωσίλογους προσπαθούν να κάμψουν το επαναστατικό φρόνημα του λαού μας. Κάπως έτσι ήρθε και η σειρά του χωριού μας, που την επέτειο του ολοκαυτώματός του, τιμούμε σήμερα.

Από τις αρχές Ιουλίου 1944 οι κατακτητές ναζί έκαναν τις τελευταίες τους επιδρομές σ’ όλο το Μοριά καίγοντας σπίτια, παραγωγή και σκοτώνοντας τον άμαχο πληθυσμό.

Στις 19 Ιούλη, ημέρα Τετάρτη, ήρθε η ώρα της γενέτειράς μας.

Κατά το ξημέρωμα, υπήρξε μία εμπλοκή του 2ου Λόχου του 11ου Συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. στο σημείο αυτό που βρισκόμαστε με την εμπροσθοφυλακή ποδηλατιστών μίας γερμανικής φάλαγγας που κινείτο από την Τρίπολη προς την επαρχία Καλαβρύτων. Ο κύριος όγκος της φάλαγγας που ακολουθούσε, αφού απομάκρυνε το αντάρτικο σώμα, επέδραμε στο ανυπεράσπιστο χωριό καίγοντας περίπου 200 σπίτια και το σχολείο. Σε χρόνο μηδέν κόποι, καημοί χρόνων και γενεών έγιναν στάχτη. Δυο ηλικιωμένους γέροντες που δεν μπορούσαν να κινηθούν, τους σκότωσαν. Ο Δημήτρης Λολώνης  βαριά άρρωστος κάηκε από τις φλόγες του σπιτιού του κι ο γερο – Τρύφωνας Κατσούλης μετά από λογομαχία ύβρεων εκτελέστηκε. Την απερίγραπτη συμφορά οι Βλαχερναίοι παρακολουθούσαν από το δάσος των γύρω πλαγιών. Οι καπνοί που ζώσανε το Μαίναλο φαίνονταν από μακριά και υπογράμμιζαν τη ληξιαρχική πράξη θανάτου του όμορφου χωριού μας. Κάηκαν πολλές θυμωνιές από τα θερισμένα σπαρτά και πολλά καταφύγια (λαγούμια) που είχαν κρύψει τη σοδειά. Έκαψαν τα Κουτσουγερέϊκα καλύβια και μαντριά και πήραν τα Τσαπαρέικα πρόβατα· σκότωσαν μεγάλα ζώα ως και σκύλους που τους εμπόδιζαν να πλησιάσουν τα σπίτια.

Μετά από τρεις μέρες στις 22 του Ιούλη, ο 5^ος λόχος του συντάγματος του Ε.Λ.Α.Σ. με διοικητή τον έφεδρο αξιωματικό και καθηγητή Γυμνασίου Βυτίνας Αντωνιάδη Βασίλη και καπετάνιο τον Κοδέλλα Γιώργη από τα Βέρβαινα, έστησαν ενέδρα σχήματος πετάλου στο ίδιο ακριβώς σημείο της προ 3μέρου μάχης.

Στις 6:00 το απόγευμα από το βασικό παρατηρητήριο στη θέση Κοφίνι ακούγεται  πως οι Γερμανοί  καταφθάνουν με 4 αυτοκίνητα από το Λεβίδι. Όλοι με τα όπλα στα χέρια και το δάκτυλο στη σκανδάλη. Μπαίνει ο εχθρός στη φάκα της ενέδρας και όταν μια φωτοβολίδα έδωσε το σύνθημα της επίθεσης οι λαγκαδιές δέχτηκαν το βουητό από τις ομοβροντίες του χορού της μάχης. Οι Γερμανοί αιφνιδιασμένοι κατέβαιναν από τα αυτοκίνητα προσπαθώντας να παραταχθούν αλλά η προσπάθεια τους αποδεικνύεται μάταιη μιας τα πυρά που ερχόντουσαν από παντού και η έφοδος που ακολούθησε δεν τους άφησαν περιθώρια δράσης. Αξίζει να σημειωθεί ότι μπροστάρηδες της εφόδου ήταν οι αντάρτες Βλαχερναίοι: Κώστας Κατσούλης (Μανίκας), διμοιρίτης, που με χειροβομβίδα εξουδετέρωσε το γερμανικό μυδράλιο που προσπαθούσε να αναχαιτίσει την έφοδο. Δίπλα του είχε τον τολμηρό Κώστα Παπαχρόνη, ενώ από άλλο σημείο τους κάλυπτε με το πολυβόλο του ο συμπατριώτης μας  Κώστας Καρούντζος (Κωτσιάντος). Οι τρεις ήρωες εκπροσώπησαν το Βλαχερναίικο πάθος για εκδίκηση και λευτεριά. 

Όταν η σάλπιγγα χτύπησε προχωρείτε, όλοι μαζί ένοπλοι και άοπλοι Βλαχερναίοι πετάχτηκαν από τα ταμπούρια τους κραυγάζοντας ‘αέρα’, τότε όλοι πια κατάλαβαν πως η νίκη τους είχε δαφνοστεφανώσει. Η μάχη κράτησε περίπου 1:30 ώρα και τελείωσε με όλους σχεδόν τους Γερμανούς νεκρούς περίπου 60,  εκτός ολίγων που έφυγαν με το τελευταίο αυτοκίνητο αφήνοντας στους νικητές πλούσια λάφυρα όπως οπλισμό, πυρομαχικά, φαρμακευτικό υλικό.

Την άλλη μέρα μεγάλη γερμανική δύναμη (20 περίπου αυτοκίνητα) ήρθαν από την Τρίπολη και την περιοχή Καλαβρύτων, μάζεψαν τους νεκρούς και τους μετέφεραν στην Τρίπολη. Μόνο το πτώμα ενός δεν πήρανε γιατί ήταν απόμερα, κάτω από ένα πεζούλι στη σπαρμένη με καλαμπόκια κοιλάδα της Μακρεμαλιάς, επειδή είχε την ατυχία να σκοτωθεί από ομάδα Ε.Π.Ο.Νιτών της Βλαχέρνας λίγες ώρες πριν έρθουν τα  αυτοκίνητα.

Αυτό ήτανε το τέλος της μάχης.

Το τέλος όμως της κατοχής και του πολέμου γενικά θα αργήσει πολύ. Τα χρόνια πού ακολούθησαν βρήκαν την Ελλάδα να ζει τις δραματικότερες στιγμές της ιστορίας της. Την ώρα που οι λαοί προσπαθούσαν να ορθοποδήσουν από το χάος του πολέμου, η χώρα μας βυθίστηκε στον αδελφοκτόνο εμφύλιο πόλεμο. Πράγματι ο αδερφός απέναντι τον αδερφό.  Η Ελλάδα διαιρεμένη σε δεξιούς και αριστερούς επιδόθηκε σε έναν άνευ προηγουμένου αιματηρό πόλεμο. Αυτή η καταραμένη περίοδος ευθύνεται για την καθυστέρηση της οικονομικής ανάπτυξης, αλλά και είναι υπεύθυνη για ένα είδος ψυχρού πολέμου ανάμεσα στην ελληνική κοινωνία.  Άργησε πολύ να επέλθει η κοινωνική ισότητα.

Τι μας διδάσκει το ολοκαύτωμα του χωριού μας?  Ποιο είναι το μήνυμα?

Φωτιά – στάχτη έγιναν τα σπίτια και τα νοικοκυριά. Όλο το χωριό αφανίστηκε. Οι φλόγες δεν έκαναν διάκριση στα πιστεύω του κάθε χωριανού. Κάηκαν τα σπίτια, κάηκαν τα γεννήματα, το βιός ολονών. Ο πόνος ήταν για όλους το ίδιο. Άνθρωποι γεμάτοι απόγνωση έβλεπαν τα πάντα να καταστρέφονται σε λίγες ώρες. Οι εργασιομανείς Βλαχερναίοι άρχισαν την ανοικοδόμηση από το μηδέν  κάτω από την απειλή και τις συνέπειες του εμφυλίου. Περπάτησαν ξυπόλητοι μέσα στα τεράστια προβλήματά τους και βγήκαν νικητές. Με αδελφοσύνη, εμπιστοσύνη, ανιδιοτέλεια κι υψηλοφροσύνη αντιμετώπισαν τα προβλήματα όχι μόνο της ξένης κατοχής παρά κι εκείνων που απλώνονταν σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής. Υπήρξαν αγωνιστές όχι μόνο γιατί αγωνίστηκαν κατά των κατακτητών, αλλά γιατί αυτός ο αγώνας τους υποχρέωσε να αγωνίζονται σε ένα ανώτερο κοινωνικό επίπεδο έχοντας πλήρη ενσυναίσθηση για τον πόνο και  τη συμφορά που βίωνε η κάθε οικογένεια. 

Μας δίδαξε ότι ο Έλληνας ξέρει να αντιστέκεται. Δεν πτοείται από το μέγεθος του εχθρού, η καρδιά του θα χτυπά πάντα για ελευθερία. Δεν λογαριάζει και τη ζωή του ακόμα, έχοντας πάντα στην ψυχή του την ιστορία του τόπου που κουβαλά αιώνια στο DNA του. 

Μας διδάσκει ότι δεν πρέπει ποτέ να εφησυχάζουμε. Οι καιροί που ζούμε είναι πονηροί. Πόλεμοι, απειλές, παγκόσμια οικονομική κρίση συνθέτουν ένα επικίνδυνο παγκόσμιο όσο και περιφερειακό σκηνικό. Ίσως κάποιοι γειτονικοί λαοί να  εποφθαλμιούν την όμορφη χώρα μας παρουσιάζοντας σε διάφορους χάρτες τους κομμάτια της πατρίδας μας. Είμαστε ένας ειρηνικός λαός, δεν προκαλούμε κανένα γείτονα, δεν θέλουμε όμως κανένας να μας καταπατήσει την εδαφική μας ακεραιότητα και την εθνική μας υπερηφάνεια. Έχουμε αποδείξει στη μακραίωνη ιστορία μας ότι ο Έλληνας στάθηκε πάντα φιλικός και αλληλέγγυος με όλους τους λαούς της γης.

Είμαστε ένας υπερήφανος λαός. Δεν θα ανεχτούμε κανένας να μας καταντήσει σκλάβους της παγκοσμιοποίησης, εξαρτημένους από τα μεγάλα οικονομικά κέντρα. Τα λέω αυτά σαν ένας απλός πολίτης που ανησυχώ όπως όλος ο κόσμος για το αύριο της πατρίδας μου.

Εύχομαι ακόμα, η πολιτεία και οι αρμόδιοι φορείς να πράξουν τα δέοντα,  ώστε με υπομονή, οργάνωση και ορθό προγραμματισμό να επαναφέρουν στη χώρα μας ανθρώπινο δυναμικό που ξενιτεύτηκε στα χρόνια της κρίσης και των μνημονίων μιας και στη χώρα μας δεν υπήρχαν δουλειές.  Πιστεύω πως αν όλες οι πολιτικές δυνάμεις αυτού του τόπου εργαστούν ενωμένες  αφήνοντας στην άκρη τις όποιες διαφορές  τους, θα έχουμε σύντομα λαμπρά αποτελέσματα.

Κυρίες και Κύριοι

Σαν ανιψιός του Γιάννη του Πανούση που κρεμάστηκε από τους Γερμανούς στις 15 Ιανουαρίου του 44 στην οδό Ταξιαρχών στην Τρίπολη λόγω της αντιστασιακής του δράσης, αλλά και επηρεασμένος όπως και οι υπόλοιποι συγγενείς από τα υψηλά ιδανικά αυτού του ανθρώπου, ιδανικά όπως ότι όλοι θα πρέπει να αγωνιζόμαστε για μια καλύτερη και δίκαιη κοινωνία, να απλώνουμε το χέρι στο φίλο μας, τον αδερφό μας, τον συγχωριανό μας μακριά από τα κομματικά πάθη, μίση και τα προσωπικά συμφέροντα. Τέρμα οι διχασμοί. Τότε μόνο ο τόπος θα πηγαίνει μπροστά. Τότε μόνο θα νιώθουν ικανοποίηση από ψηλά εκεί που βρίσκονται όλοι οι αδικοχαμένοι συμπατριώτες μας και όλοι οι γενναίοι που πολέμησαν σαν σήμερα στον τόπο που βρισκόμαστε αυτή τη στιγμή.

Η Βλαχέρνα είναι ένα από τα χωριά που δοκιμάστηκε σκληρά από τη ναζιστική λαίλαπα. Μαζί με τα Καλάβρυτα, το Δίστομο, τον Κάντανο και δεκάδες άλλα ελληνικά χωριά γνώρισαν τη γερμανική θηριωδία. Είναι ένα μαρτυρικό χωριό. Είναι ένα δολοφονημένο χωριό. Τα κομμάτια των τοίχων μαυρισμένα από τη φωτιά ύψωσαν τα ερείπια τους στον σκοτεινιασμένο ουρανό τους. Δεν ήταν δυνατό να δώσει κανείς μια συνολική εικόνα της καταστροφής παρά μόνο με αριθμούς. Αλλά τι μπορούν να πουν οι αριθμοί ? Λείπει η συνισταμένη της σκληρής οδύνης των πόνων εκείνων, εκείνο που ένιωσε η καρδιά των μανάδων, οι αγωνίες κι ο σπαραγμός των ανθρωπίνων υπάρξεων, εκείνο το καθολικό άγχος  από το οποίο μερικοί που ζουν ακόμα δεν θα καταφέρουν ποτέ να γλυτώσουν. Το κουβαλούν στη ζωή που ξαναβρήκαν μέσα στις αυλακιές του προσώπου τους, στη λάμψη των ματιών τους, μέσα από την περηφάνια τους αφού δεν κατάφερε κανένας κατακτητής να τους κατακτήσει.

Πρέπει να κάνουμε πράξη τα ιδανικά για τα οποία πολέμησαν όλοι οι Έλληνες τότε, όλοι οι Βλαχερναίοι τότε! Η ελευθερία, η ισότητα και η δικαιοσύνη είναι κεκτημένο ολονών μας και κανείς δεν μπορεί να μας τα στερήσει!

Σας ευχαριστώ.